Malarze znani i nieznani - cz. IV

Tym razem zadanie czeka nas ciężkie - wszak trzeba będzie się zmierzyć z legendą. Flamandzki malarz Pieter Snayers (1592-1666/1667), uczeń Sebastiana Vrancxa, znany jest w Polsce przede wszystkim dzięki słynnej 'Bitwie pod Kircholmem'. Obraz ten, namalowany około 1630 roku, zawsze mnie fascynował, co zresztą widać na pierwszej stronie niniejszego bloga. Jednak ostatnio dzięki niezawodnemu Arturowi 'Dobywszypałasza' Świetlikowi (wielkie dzięki Arturze!) uzyskałem dostęp do dobrej jakości szczegółowych fragmentów obrazu. I tutaj od razu pojawiło się wiele wątpliwości i pytań, okazuje się bowiem, że im bardziej się przypatrzyć, tym gorzej to wygląda. W związku z tym kilka kolejnych odcinków cyklu 'malarze znani i nieznani' poświęcę owym fragmentom 'Bitwy pod Kircholmem'.

Jako pierwszy fragment ukazujący atak litewskiej kawalerii na piechotę szwedzką. I tu od razu problemy - Szwedzi nie wyglądają jak wojsko z roku 1605, ewidentnie Snayers ukazał ich w strojach ze swoich czasów, charakterystyczne są długie kasaki których jednak szwedzka piechota tej doby nie używała, na szerszą skalę pojawiły się one dopiero u Szwedów od 1630 roku. Snayers mógł się tu na przykład zasugerować rysunkami de Gheyna -być może by ukazać niemiecki regiment najemny? - jednak kasaki widzimy tu u muszkieterów w różnych regimentach. Przynajmniej są one różnego koloru u poszczególnych żołnierzy, przy innej okazji pokażę fragment w którym cały oddział jest ubrany w jeden kolor (zgroza...). Jeżeli już jesteśmy przy muszkieterach - właśnie, wszyscy mają muszkiety i strzelają używając forkietów, podczas gdy spora część krajowej piechoty szwedzkiej wciąż używała lżejszych arkebuzów, które forkietu nie wymagały. Jako uproszczenie możemy odebrać tu fakt, że strzelcy owi są niemal 'o krok' od szarżującej jazdy litewskiej - tak naprawdę w tym momencie na froncie byliby już pikinierzy, których widzimy tylko jako skłębioną masę z tyłu. Niemniej jednak pikinierom przyjrzymy się przy okazji innego fragmentu.

Teraz przechodzimy do atakujących Litwinów - i tu człowiek łapie się za głowę, bo co naprawdę tu widzimy? Pal licho wielkie haczykowate nosy, wszak to maniera Snayersa, z którą będziemy mieli jeszcze do czynienia. Problemem jest, jaki oddział tu atakuje? Ma to być zapewne jakaś jazda lekka - na pewno nie jest to husaria. Jeźdźcy mają na głowach dziwne czapy, na ramionach zaś różnokolorowe płaszcze. Gros uzbrojona jest w broń drzewcową (widzimy też w użyciu szable, jeden - czyżby oficer - ma buławę), czyżby miały to być rohatyny? Wskazywałoby to na atak chorągwi kozackiej/petyhorskiej, jednak atak takiego oddziału na niezmieszany czworobok piechoty byłby samobójstwem, poza tym nie mamy nawet potwierdzenia czy petyhorcy wzięli udział w tej bitwie. Nie udało mi się też znaleźć żadnego potwierdzenia, że jazda kozacka (głównie rekrutowana spośród Tatarów litewskich) w toku tej kampanii miała na wyposażeniu broń drzewcową. Zaiste dziwny jest ten fragment - a czeka nas jeszcze kilka innych...