Pomyślałem że warto by zebrać w jeden tekst dostępne informacje o ikonograficznych przedstawieniach walk pomiędzy RON i Szwecją w okresie 1600-1629 – mój ulubiony okres, więc rzecz wydaje się ciekawa. Postaram się napisać o wszystkich znanych mi źródłach ikonograficznych z epoki (więc Józef Brandt się niestety nie załapie), jako zagorzały szczur lądowy pominę jednak bitwę pod Oliwą. Nie będzie także ni słowa o bitwie pod Kłuszynem – po pierwsze o jednym obrazie już tu pisałem, po drugie niedługo światło dzienne ujrzy nowa praca Radka Sikory i bez wątpienia kwestia ta będzie tam o wiele lepiej przedstawione niż ja mógłbym to zrobić na blogu. Swoją drogą zaskoczyło mnie, że tak mało źródeł ikonograficznych dotyczy okresu 1625-1629, mam nadzieję że po prostu coś przegapiłem i niektórych nie znam…
Najlepiej w ten sposób jest chyba udokumentowana bitwa pod Kircholmem, co zresztą nie dziwi, biorąc pod uwagę rozmiary zwycięstwa. Zachowały się następujące dzieła:
- miedzioryt słynnego Antonia Tempesty (1555-1630), wykonany ok. 1606 roku na podstawie litografii Giacomo Lauro (1584-1637) – chociaż spotkałem się w opracowaniach z informacją, że i Lauro wykonał miedzioryt. Niezależnie od autorstwa, jest to dzieło z okresu bitwy, powstałe na podstawie relacji i/lub szkiców uczestników bitwy:
- obraz którego autorem miał być Tomasz Dolabella (1570-1650), nadworny artysta króla Zygmunta III. Płótno znajduje się we Francji, na zamku La Tronche. Kopia znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
- MWP jest także w posiadaniu kopii kolejnego obrazu bitwy, także znajdującego się we Francji (na zamku Sassenage). Autorem ma być niezidentyfikowany malarz niderlandzki
- najsłynniejszy jest bez wątpienia obraz Petera Snayersa (1592-1666/1667), dzieło to miało powstać ok. 1630 roku:
Dzięki patronatowi hetmana Jana Zamoyskiego wspomniany już Giacomo Lauro w okresie 1602-1603 wykonał oprócz ‘Bitwy pod Kircholmem’ jeszcze kilka miedziorytów i litografii, ukazujących walki w Inflantach. Są to ‘Bitwa pod Kokenhausen’, ‘Zdobycie Kokenhausen’, ‘Zdobycie Wolmaru’, ‘Oblężenie Dynemundu’, ‘Oblężenie Rygi’, ‘Zdobycie Fellina’ i ‘Zdobycie Białego Kamienia’. O ile się orientuje, MWP także ma je w swoich zasobach – niestety zdjęcia które są dostępne w posiadanych przeze mnie publikacjach są słabej jakości i ciężko tam odnaleźć szczegóły.
Bitwa pod Kokenhausen to główna część płaskorzeźby nagrobnej Carla Carlssona Glyllenhielma w kościele w Skokloster – ukazane są tam obydwie walczące armie, co ciekawe płk. Gembarzewski użył tego właśnie źródła do wykonania przerysu hajduków w swojej pracy (tablica 149). Płaskorzeźba jest autorstwa Daniela Anckermana (1620-1656), powstała jednak wiele lat po bitwie, na przełomie lat 40 i 50-tych XVII wieku.
Georg Schwengel, naoczny świadek oblężenia Rygi w 1621 roku, jest autorem ryciny ukazującej walkę wojsk szwedzkich z Litwinami – zapewne próbę odsieczy miasta przez hetmana Radziwiłła. Rycina ukazuje nam niezwykle interesujące detale wyposażenia żołnierzy obydwu armii.
Bardzo wnikliwa i szczegółowa jest rycina ukazująca bitwę pod Walmozją (Wallhoff) z 1626 roku. Nieznany szwedzki autor ukazał obydwie armie w początkowej fazie bitwy – włącznie z opisem walczących jednostek. W dalszej części ryciny widzimy także obydwie armie w kolejnej fazie bitwy, może dzięki temu zaobserwować które jednostki armii szwedzkiej faktycznie brały udział w walkach. Rycina jest też przyczynkiem do liczebności i składu wojsk litewskich w tej bitwie.
Wspomniałem już na blogu rycinę Abrahama von Boota z 1627 roku – mimo pewnych niedociągnięć jest to bardzo interesujące źródło do wyglądu armii koronnej:
W kościele w Skokloster znajdziemy jeszcze jedne przedstawienie walk szwedzko-polskich. Tym razem jest to bitwa pod Górznem z 1629 roku, uwieńczona w krypcie feldmarszałka Hermana Wrangla (zwycięzcy w tej bitwie). Znajdziemy tam zarówno stiukową płaskorzeźbę (prawdopodobnie także autorstwa Daniela Anckermana) jak i obraz ukazujące zarówno okolicę Górzna jak i samą bitwę. Dzieła te powstały ok. 20 lat po bitwie. Niestety zdjęcia jakie mam w swoich skromnych zbiorach są na tyle słabej jakości, że trudno na nich prześledzić szczegóły.
Prośba – jeżeli ktoś z Was zna jakieś źródła ikonograficzne które pominąłem, to zachęcam do napisania o nich! Z góry dziękuję…
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz