W liście datowanym na 23 lipca 1628 roku, a wysłanym z obozu pod Gniewem, hetman Stanisław Koniecpolski przesłał Zygmuntowi III spis regimentów i kompanii armii szwedzkiej, spisany w oparciu zeznania jeńców. Gros informacji miało pochodzić od sługi hr. von Thurna, pochwyconego przez polski podjazd, jak nazwał go hetman – rozsądnego człowieka, który o wszystkiem dostateczną umie dac sprawę. W niniejszym tekście chciałbym podjąć się próby zidentyfikowania szwedzkich jednostek wymienionych w zeznaniach, jak się okazuje jeniec faktycznie był doskonale poinformowany i praktycznie nie ma większego problemu ze znalezieniem odpowiednich informacji, chociaż kilku jednostek brakuje. Przy każdej jednostce najpierw podam cytat z listu, po myślniku zaś mój komentarz.
I. Piechota
Jako pierwsze wymienione są te wszystkie regimenty niemieckie czyli cztery ‘stare’ ‘kolorowe’ regimenty najemne. Ważny szczegół – jak widać Polacy zdawali sobie sprawę, że ‘Zielony’ regiment jest złożony z Niemców.
Regiment gwardiej samego Gustawa, żółty, ktory prowadzi Teiwel (Teuffel) – to oczywiście Hovregementet/Gularegementet, pod pułkownikiem Teuffelem
Regiment czerwony, który prowadzi Echren Reyter – nazwisko pułkownika ‘Czerwonego’ regimentu to Ehrenreiter
Regiment błękitny, obersztem Not – ‘Niebieski’ regiment pod pułkownikiem Nothem
Regiment zielony, oberszter Klycink – nazwisko pułkownika ‘Zielonego’ regimentu to Klitzing
Regiment Szkotów i drugiego puł, które prowadzi oberszter Rams. (Ramsay) – silny (12 kompanii) szkocki regiment pod płk. Ramsayem
Dwa regimenty Szwedów, oberszter Hans Banier – płk. Johan Baner na czele swojego regimentu (szwedzkiego) dowodził garnizonem Głowy Gdańskiej, stąd i drugi regiment, wchodzący w skład załogi – był to skwadron (4 kompanie) z regimentu Erika Handa, reszta regimentu obsadzała Tczew
Regiment obersztera Rybinga – Nils Ribing i szwedzki regiment piechoty,
Regiment Finów, oberszter Bydwan – być może chodzi o regiment płk. Ruthvena, z tym że stanowił on wtedy garnizon Malborka
Regiment obersztera Beng Bagi. – znów Szwedzi, płk. to Bengt Bagge
Regiment obersztera Runnig. – regiment ppłk. Erica Ryninga, z tym że jednostka ta została wysłana do obrony Straslundu
Regiment obersztera Fryca. – być może chodzi o regiment Fritza Petrowitza Rosladina
Pułtrzecia regimenta, ktore przyszły z Gustawem - tu jestem w kropce i nie bardzo wiem o jaki oddział chodzi, być może Larsa Kagge i/lub Muschampa, które przypłynęły z Gustawem II Adolfem ze Szwecji
Dwa regimenta obersztera Lesla, z których jeden do Strazlundu poszedł – na garnizonie w Piławie pozostawiono regiment Lesliego, oddziałem który wysłano do Straslundu był regiment Nilsa Brahe
Regiment Finów obersztera Hessen. – fiński regiment Alexandra von Essen
Puł regiment obersztera Linder Dorsen. – tutaj pisownia nazwiska oficera niszczy... być może chodzi o skwadron dowodzony przez L. Torstenssona
Pułtora regimenta w Malborku, pod komandem gubernatora tamecznego, puł regimentu w Sztumie – jednostki garnizonowe w Malborku i Sztumie to regimenty Ribinga (8 kompanii), Rutvena (4 kompanie) i Lilliehoka (4 kompanie)
Pułtora regimenta Szkotow, so świeżo przybyli z oberszterem Hebron – tutaj ewidentny błąd, regiment Ramsaya był jedynym szkockim regimentem w Prusach, Hepburn zaś był w tym czasie podpułkownikiem w ‘Zielonym’ regimencie
Regiment obersztera Horna – takiego pułkownika nie ma w Prusach, być może jest to jeden z podpułkowników dowodzących regimentem szwedzkim lub fińskim
Tych co się spodziewają ze Szweciej, że mają przyjśc jako: oberszter Mozdon, Karol Harr, Horn i insi. – Karol Harr to zapewne Karl Hård, nie jestem jednak w stanie zidentyfikować pozostałych, jako że pisowania w liście zupełnie nie pokrywa się z oryginalnymi nazwiskami pułkowników.
Kompania samego Gustawa gwardiej – prawdopodobnie błąd gdyż królewska Livfana pod Aderkasem spędziła całą wojnę w Inflantach. Być może chodzi tu o ‘podragonioną’ kompanię drabantów królewskich
Kompania Wrangla, marszałka – najemni kirasjerzy feldmarszałka
Kompania Grofa Turna – najemna kompania hr. von Thurna
Kompania rotmistrza Dyrik. – niemiecka kompania najemna Clausa Didrika Sperreutera
Pięć kompanij oberszter leitenanta Kalembacha. – skwadron najemnej rajtarii płk. Streiffa, gdzie Caldenbach (czyli Kalembach z tekstu) był podpułkownikiem i dowódcą jednej z kompanii
Cztery kornety Hans Wrangla – najemny skwadron kirasjerów Hansa Wranga (nie jest to rodzina feldmarszałka, oficer ten poległ pod Trzcianem)
Cztery kornety Klaus Dyryksona – cztery szwedzkie kompanie rajtarów z Smålands, gdzie Claus Didrik Sperreuter był pułkownikiem
Pięć kornetów Zacharyasza Pauli – skwadron szwedzki z Södermanlands, pod płk. Zachariasem Pauli
Dziewięć kornetow obersztera Todta. – tu tak naprawdę mamy dwa fińskie skwadrony – 5 kompanii Ake Totta i 4 kompanie Stålhandske
Pięć kornetow obersztera Taub. – taki pułkownik w owym czasie kawalerią nie dowodzi
Pięć kornetow obersztera Rokierga (Rotkircha), ktory ma ich mieć trzynaście – pułkownik Rotkirch dowodził szwedzkim skwadronem z Östgöta (5 kompanii). Najprawdopodobniej 8 pozostałych kornetów + skwadron Taub. którego nie mogę zidentyfikować to pozostałe jednostki szwedzkie i fińskie, nie wymienione w tekście – szwedzki skwadron Soopa (4 kompanie), szwedzki skwadron Axelssona, pozostałe kompanie fińskie.
W podsumowaniu zeznania znajdujemy informacje:
Inszych rotmistrzów niepamięta: których kornetów jest blisko siedmidziesiąt; z Bałdysem (Baudisem) i z temi, którzy mają przyjść ze Szweciej, obiecuje sobie pewnie dziesięć tysięcy mieć Gustaw kawalerie. W polu teraz w obozie ich jest na sześć tysięcy.
To bardzo ciekawa wzmianka – ów Baudis to oczywiście Baudissin, który rekrutował regiment w północnych Niemczech, wiemy także, że dwa regiment ze służby duńskiej (hrabiego reńskiego Otto Ludwiga i Hunickena) także były w drodze do armii szwedzkiej. Dodatkowo ściągano kolejne kompanie ze Szwecji i Finlandii.
19 lipca w obozie pod Tczewem kawaleria (52 kompanie) miała 4910 zdolnych do służby i 447 rannych/chorych/pozbawionych koni. Oprócz tego 9 kompanii (ze Szwecji) wylądowało właśnie w Elblągu - na stanie miały 1125 żołnierzy. Razem daje nam to 6482 kawalerzystów – zeznania pokrywają się tu wręcz idealnie.
Co do zamierzonego stanu 10 000 kawalerzystów – regimenty Baudissina i Otto Ludwiga (każdy po 12 kompanii) miały mieć razem 3000 żołnierzy, na przełomie lata i jesieni wysłano także do Prus 7 nowych kompanii fińskich – 875 żołnierzy. Nie licząc więc nawet mniejszego regimentu Hunickena (tylko 5 kompanii) stan teoretyczny faktycznie oscylował wokół 10 000. Oczywiście realna siła był mniejsza – na popisie 9 września 1628 roku w 89 kompaniach kawaleria szwedzka miała sobie liczyć 8728 żołnierzy.
III. Jako postscriptum króciutkie zeznanie drugiego jeńca, Petera Nilsona, także zawarte w liście Koniecpolskiego.
Profosem był pod kompanią rajtarską Peter Monsana Szwedza: tydzień dopiero jako przyszli ze Szweciej cztery kornety, pod każdym sto dwadzieścia koni; z niemi przyszło dwa regimenty piechoty: oberszter jeden Joan Chenderson, drugiego niewie jak zowia; ale jeszcze byli z okrętów niewysiedli.
Rotmistrz Monsan to Per Månsson Lood z prowincji Småland, jednak jedynym 4-kompanijnym skwadronem który w tym okresie przybył do Prus był oddział Soopa.
Joan Chenderson to szwedzki pułkownik Johan Hindersson (Hindrikson), którego regiment (8 kompanii) dotarł ze Szwecji wraz z Gustawem II Adolfem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz