Żołnierz w odwadze każdemu innemu równy

Dzisiaj coś z dziejów wojaczki za panowania siedmiogrodzkiego władcy na polskim tronie. 5 sierpnia 1579 roku król Stefan Batory przeprowadził w Dziśnie popis części armii maszerującej na Psków. Reinhold Heidenstein tak to opisał w swoich Pamiętnikach wojny moskiewskiej:

W Dziśnie pokazał Mielecki[1] królowi całe niemal zebrane wojsko polskie, jazdę i piechotę,  w pięknym szyku bojowym, podzielone na chorągiew i roty i defilujące z rozwiniętymi proporcami. Jeźdźcy mieli na sobie pancerz i hełm żelazny, a byli uzbrojeni oprócz kopii w szablę, koncerz i parę pistoletów przy siodle w olstrach; defilując sprawiali przeto taki sam huk jak piechota, której właściwą broń stanowi rusznica.

Kronikarz opisał tu jak widać husarię, zapominając nieco o mniej strojnej jeździe kozackiej. Wspomniana piechota to roty polskie i węgierski. Nie mogło zabraknąć i piechoty niemieckiej:

Przybyła też równocześnie pod dowództwem Krzysztofa Rozdrażewskiego i Ernesta Weihera niemiecka piechota; a choć nie uzyskali pozwolenia na jawne zaciągi, wskutek czego tylko pewną ilość dorywczo zwerbowanych ochotników, był to jednak żołnierz w odwadze każdemu innemu równy, w uzbrojeniu zaś i bitności nie wiele ustępujący.

Regiment piechoty niemieckiej dowodzony przez Rozdrażewskiego miał się składać z 5 rot i liczyć łącznie 2236 żołnierzy.

Pojawiło się także nieco spóźnionych pocztów litewskich:

Tam też nadciągnęły niektóre poczty litewskie, które się opóźniły: mianowicie 900 wyborowej jazdy Jana Chodkiewicza[2], kasztelana wileńskiego, ciężko podówczas złożonego chorobą, na którą też w kilka dni potem umarł, dalej poczty Jana Chlebowicza[3], kasztelana mińskiego i innych panów.

Wojsko miało się tak dobrze prezentować na tym popisie, że hetman wielki mógł przyznać:

A było całe to wojsko tak co do rodzaju broni i liczby jako też i bitności w ogóle tak piękne, iż Mielecki mógł  śmiało twierdzić, że już to hetmaniąc, już służąc w różnych wojskach w kraju i za granicą[4], dostrzegał prawie zawsze pewnego braku, czy to jazdy czy to piechoty, i że wojska takiego jak obecne, t. j. tak właściwie ze względów strategicznych dobranego i tak dobrze opatrzonego dotąd jeszcze nie widział.

Batory odbył także tego dnia przegląd wojsk kurlandzkich Gottharda Kettlera. Książę złożył na nim hołd lenny królowi. Niestety nie znamy liczebności pocztu kurlandzkiego – wojska te zresztą powróciły na teren księstwa, nie biorąc udziału w wyprawie na Połock.

---

[1] Mikołaj Mielecki, hetman wielki koronny.

[2] Miał on także wystawić poczet 45 piechurów.

[3] Współczesny zapis tego nazwiska to Hlebowicz.

[4] W 1555 roku w szeregach armii cesarskiej brał udział w zdobyciu Sieny.