Marsowe oblicze husarii

Samuel Hutor Szymanowski w swoim Marsie Sauromatskim… pozostawił nam jedne z najpiękniejszych opisów husarii. Co prawda chwali w swoim utworze wszystkie formacje polskiej armii, od jazdy kozackiej po piechotę niemiecką z jej szpisznikami, niemniej jednak to skrzydlaci jeźdźcy są opisani najdokładniej. W sumie nie ma się co dziwić, okres 1633-1638 którym zajmuje się Szymanowski był wszak zdecydowanie zwieńczeniem długiej serii sukcesów husarii.

W czasie walk z Abazy Paszą pod Kamieńcem Podolskim w 1633 roku:

A potym polski  żołnierz w polu się szykuje

I już się do potrzeby nawalnej gotuje,

Żelaznymi odziany zbrojmi, kirysami.

Sępiemi powiewając ogromnie skrzydłami.

Rozciągnione chorągwie, proporcje się wiją

I aż na trzeci szereg w tył szyszaki kryją.

Jeszcze wspanialej miało się prezentować wojsko polskie w 1634 roku, kiedy to pokaźna armia pod wodzą hetmana Koniecpolskiego zebrała się pod Kamieńcem by odeprzeć potęgę turecką dowodzoną przez samego Murada IV. Protegowany hetmana, słynny Samuel Łaszcz, miał wśród swoich żołnierzy dobrze okrytą chorągiew husarską:

Też usarską chorągiew: odziani skórami

Niedźwiedziemi, lubo to, mówią, delurami.

Przy których orle skrzydła, tak okryte zbroje

I forgi u szyszaków, rozmaite stroje.

W czasie popisu wojsko koronne miało robić niesamowite wrażenie, przodowała w tym oczywiście husaria:

Świetne nader chorągwie proporce okryły

Wojsko, stalne kirysy z daleka świeciły.

Tu ogromne tygrysy, a tu lampartami

Na koniach przyodziani towarzystwo sami,

Tu skrzydła białopióre, forgi powiewają,

A tu konie tureckie głosem poryżają,

Pieniąc canki złocone, munsztuki smakują,

W miejscu kłusząc, wspaniale coraz przepryskują.

Tu zbroje polerowne, szyszaki złocone,

A tu złotem na koniech diwdiki ciągnione,

Na tychże i bogate rzędy aspisowe,

Koncerze i pałasze świecą turkusowe.

Chorągwie się po koniu sprawnie obracają

I na miejscach wiadomych już swoich stawają.

Kilkanaście tysięcy kopijnika[1] było

W polu, jak las ogromny, aże patrzeć miło.

---

[1] Według źródeł od 4180-4800 husarii.