Dispositia woyska po różnych fortecach

W liście hetmana wielkiego koronnego i marszałka koronnego Jana Sobieskiego do podkanclerzego koronnego Olszowskiego, datowanym na 12 października 1671 roku, znajdujemy niezwykle ciekawą listę Regimentów y Chorągwi na fortecach. Sobieski opisuje rozmieszczenie podległych mu wojsk, narzekając jednocześnie na niskie stany liczebne. Hetman przestrzega też przed spodziewanym atakiem turecko-tatarskim, do którego odparcia podległe mu siły wydają się zbyt małe. Tak wielka zaś, iako Ukraina, Provincia, nie może się utrzymać, tylko wielkiemi woyskami. Poniżej chciałbym podjąć się próby identyfikacji (a czasami i  komentarza) jednostek podległych Sobieskiemu w tym okresie [wielkie dzięki dla Secesjonisty za pomoc w ustaleniu kilku nazwisk!]. Tekst oryginalny zapisałem kursywą, wszystkie komentarze mojego autorstwa w nawiasach kwadratowych. Do identyfikowania oddziałów posłużyły przede wszystkim zestawienia autorstwa prof. Jana Wimmera za lata 1660-1667 i 1673-1679. Zapewne i miłośnicy prozy Henryka Sienkiewicza znajdą tam coś dla siebie…

We Lwowie Regiment [piechoty] JmP [Jana Karola Daniłowicza] Starosty Parczewskiego; temu się daie ordinans do ruszenia, y osadzi się go w Winnicy.

We Złoczowie JmP Generała [Józefa] Łączyńskiego Regiment [piechoty]; y temu się posyła ordinans, aby ztamtąd zchodził, a przy taborze pod Barem zostawał.

W Kamieńcu Regiment [piechoty] JmP [Jana] Tetfina (Tetwina)[Tedtwina] Podkomorzego Derpskiego.

W Międzybożu Regiment [piechoty] JmP [Eliasza] Łąckiego, Generałquatermistrza woyska Cudzoziemskiego.

W Barze Regiment JmP  Starosty Lipińskiego [niestety nie byłem w stanie zidentyfikować tego oddziału, jako że ówczesny starosta lipińskie nie figuruje jako dowódca żadnego regimentu. Być może chodzi tu jednak o regiment piechoty Mikołaja Hieronima Sieniawskiego, o którym prof. Jan Wimmer wspomina w tej kampanii jako o garnizonie Baru]. Tamże przy taborze pod Barem JmP [Remigian] Strzałkowski, Łowczy Lwowski, z swoią, y JmP [Stanisława] Druszkiewicza, Stolnika Parnawskiego, Chorągwią [obydwie to chorągwie kozackie].

W Brahiłowie ludzie JmP [Andrzeja Potockiego] Woiewody Kiiowskiego privatni [Potocki miał mieć pod komendą dziewięć chorągwi prywatnych].

W Chreptiowie, między Kamieńcem a Mohilowem, in Metropoli wszytkich Opryszków, gdzie się teraz nowo ufundowała forteca, Chorągiew [kozacka] JmP [Mikołaja Potockiego] Generała Podolskiego, Chorągiew [kozacka] JmP Podkomorzego Podolskiego [Hieronima Lanckorońskiego], Chorągiew  JmP Kwiatkowskiego, Podstolego Przemyślskiego [tu mam problem – podstolim przemyskim był Andrzej Mikołaj Wizemberg, nie byłem w stanie odnaleźć żadnego oddziału którego byłby rotmistrzem], Dragonów commenderowanych z Regimentu JmP [Jana] Linkhauza 60, y P. [Jan] Motowidło z pułkiem Kozackim. Na tym mieyscu Commendantem JmP [Jerzy] Wołodyiowski, Stolnik Przemyślski.

W Mohilowie Chorągiew [kozacka] Xcia JmP Woiewody Wołyńskiego [Michała Czartoryskiego], Chorągiew [kozacka] JmP [Samuela Prażmowskiego] Woiewody Płockiego, Chorągiew [kozacka] JmP [Franciszka Dzieduszyckiego] Starosty Żydaczewskiego, Chorągiew [kozacka] JmP [Mikołaja Firleja] Starościca Lubelskiego, Chorągiew [kozacka] JmP [Marcina] Bogusza. Commendantem nad nimi JmP Rzewuski, Pisarz Lwowski. Regimenty zaś, nad którymi commenduie JmP [Władysław Denhoff] Starosta Starogardzki, tamże w Mohilowie, Regiment [piechoty] JmP [Stanisława Jabłonowskiego] Woiewody Ruskiego, [piechoty] Xcia JMP [Michała Radziwiłła] Podkanclerzego WXL, Regiment [piechoty]  JmP [Władysława Denhoffa] Starosty Starogardzkiego.

W Ścienie Chorągiew [kozacka] JKmci pod JmP [porucznikiem] Pruszkowskim, Chorągiew [kozacka] JmP [Jana Klemensa Branickiego] Marszałka Nadwornego, Chorągiew [kozacka] JmP [Krzysztofa Chodorowskiego] Starosty Winnickiego, Chorągiew [kozacka] JmP [Piotra Opalińskiego] Starosty Szremskiego, Regimentu [dragonii lub piechoty] część JmP [Andrzeja Potockiego] Woiewody Kijowskiego, Regimentu [pieszego?] także część JmP Bokuna [prawdopodobnie Jana Henryka von Alten Bockuma], Podstolego WXL [podstolim litewskim był wtedy Gerhard Denhoff, jednak nie znalazłem żadnego regimentu pod jego nazwiskiem, zapewne jest tu więc błąd i chodzi o regiment dragonii J. H. Bockuma, który był cześnikiem litewskim]. Commendantem na tey fortecy JmP Pruszkowski, a nad cudzoziemskim Maior JmP Woiewody Kiiowskiego.

W Białocerkwi Regiment Xcia Jmci Constantego [prawdopodobnie regiment piechoty Konstantego Wiśniowieckiego] zupełny, Regiment [piechoty] JmP Obersztera Lebla [Jana Zygmunta Loebla] zupełny, Regiment [piechoty lub dragonii] JmP [Andrzeja Potockiego] Woiewody Kiiowskiego, część także JmP [Stanisława] Morsztyna, Podstolego Chełmińskiego. Pod tęż Białocerkiew poszedł Pan [Krzysztof] Łasko [porucznik chorągwi ks. Ostrogskiego] z Chorągwiami temi: to iest, [kozacka] Xcia Jmci [Aleksandra] Ostrogskiego samego, JmP Koniuszego WXL, [kozacka] JmP [Adama] Radlińskiego, Łowczego Łukowskiego, [kozacka] JmP [Stanisława Sariusza] Łazińskiego,[wołoska] JmP [Jana Temruka Czerkasa] Cerkasa, JmP Kryczyńskiego. Tamże ordynowany y JmP. [Jan] Piwo z ludźmi swymi z częścią Regimentu [dragonii] JmP Bokuna [Jana Henryka von Alten Bockuma], Cześnika WXL.

W Demirze ludzie ochoczy P. [Jana] Piwa.

W Ładyzinie przy Woysku Zaporozkim niżowym z JmP [Franciszkiem] Kobyłeckim, Sędzią woyskowym, Chorągwie [kozackie] cztery, to iest, Chorągiew JmP [Wojciecha Prażmowskiego] Chorążego Nadwornego, JmP [Mikołaja Daniłowicza] Starosty Czeronogrodzkiego, Chorągiew JmP [Kazimierza Grudzińskiego] Woiewodzica Rawskiego, Chorągiew JmP Sędziego samego.

Do Raszkowa z częścią ludzi Zaporozkich ordinować się będzie JmP [Jerzego] Rusczyca z swoią [kozacką], y JmP [Felicjana] Białogłowskiego [wołoską] Chorągwią.

Pod Kalnik Z JmP [Stefanem Bidzińskim] Strażnikiem Koronnym poszło Chorągwi ośm [wszystkie kozackie poza wołoską chorągwią Bidzińskiego pod Bruckim], to iest: Chorągiew JmP [Andrzeja Potockiego] Woiewody Kiiowskiego, Chorągiew JmP [Mariusza Stanisława Jaskólskiego] Sanockiego, Chorągiew JmP [Aleksandra Cetnera] Halickiego, Chorągiew samego JmP Strażnika Koronnego, Chorągiew JmP [Dominika Potockiego] Starosty Chmielnickiego, Chorągwi nadwornych Xcia Jmci P [Jana Aleksandra Myszkowskiego] Woiewody Bełzkiego, Chorągiew Wołoska JmP Strażnika pod JmP Bruckim.

W Bracławiu Regiment [piechoty] JmP [Wacława Leszczyńskiego]  Krayczego Koronnego, część Regimentu [piechoty] JmP [Stanisława] Morsztyna, Podstolego Chełmińskiego, część także Regimentu Dragońskiego JmP [Jana] Linkhauza. Commendantem nad tym miastem y tymi ludźmi JmP Morsztyn, Podstoli Chełmiński, Oberszter JKrMci. Jazdy Chorągwi trzy, to iest: [kozacka] JmP [Jana Dobrogosta Krasińskiego] Referendarza Koronnego, [kozacka] JmP [Jana Karola Daniłowicza] Starosty Parczewskiego, [kozacka] JmP [Marcina Zamoyskiego] Podstolego Lwowskiego. Commendant nad tymi chorągwiami JmP Boruchowski, Porucznik JmP Referendarza Koronnego.