Oddziały koronne pod Trzcianą (Trzcianem) - nowe ustalenia

Wracam do bitwy pod Trzcianą/Trzcianem i próby ustalenia które koronne chorągwie brały udział w walce. Zapewne nigdy nie uda się odnaleźć wszystkich, ale tu i ówdzie jest coś porozsiewane po źródłach.

Podsumujmy co znalazłem do tej pory:

Relacja bitwy trzciańskiej posłana od p. Hetmana przynosi nam informację o trzech chorągwiach:

- husarskiej hetmana Koniecpolskiego

- husarskiej królewicza Władysława

- kozackiej rotmistrza [Mikołaja] Łysakowskiego

Biskup Paweł Piasecki w swojej kronice wspomina, że w bitwie wzięła udział husarska chorągiew Marcina Kazanowskiego. Jako że w toku starcia poległ chorąży tej chorągwi, a brat biskupa – Mikołaj – możemy zawierzyć tej relacji.

Z kolei jeżeli dobrze interpretuję zapis o trzech chorągwiach husarii, które utraciły w czasie bitwy kopie (wzmianka w Kontynuacji djarjusza o dalszych postępkach wojennych…) to możemy do listy dodać jeszcze husarskie chorągwie Łukasza Żółkiewskiego (starosty kałuskiego) i Adama Kalinowskiego (w dokumencie jako starosta winnicki, w innych dokumentach z tej wojny jako starosta bracławski). Jest to teoria o tyle prawdopodobna, że obydwie te chorągwie wchodziły – obok chorągwi hetmańskiej i królewicza – w skład pułku hetmańskiego. Co więcej, to właśnie Łukasz Żółkiewski najczęściej dowodził tym pułkiem w działaniach polowych, jego obecność w bitwie wydaje się bardziej niż pewna.

Obecność koronnych dragonów potwierdza – bez wymieniania jednostek – relacja hetmańska, natomiast raport Chemnitza pozwala wnioskować, że byli to żołnierze regimentów Jakuba Butlera i (prawdopodobnie) Gerharda Denhoffa lub Gustava Sparre/Fridricha Denhoffa. Odsyłam zresztą do stosownego wątku na blogu.

Najnowszy trop znalazłem wczoraj… co prawda jest dyskusyjny, ale na bezrybiu i rak ryba. Samuel Twardowski w swym poemacie Władysław IV wspomina mianowicie, że polską straż przednią stanowili Moczarskiego Kozacy. Chodzi tu o chorągiew kozacką (lisowczyków) znanego zagończyka Mikołaja Moczarskiego. Oddział ten był często wysyłany do działań podjazdowych, więc jego obecność pod Trzcianą w sumie nie mogła by dziwić. Relacja Twardowskiego zdaje się być zresztą zaskakująco dokładna, jeżeli chodzi o opis starcia, skłaniałbym się więc do tego, by zaufać mu w kwestii Moczarskiego.

Podsumowując: możemy więc z dużą dozą prawdopodobieństwa zidentyfikować 5 chorągwi husarskich i 2 chorągwie kozackie. Jeżeli przyjąć za Piaseckim, że w bitwie brało udział 8 chorągwi husarskich i 9 kozackich, to wciąż jeszcze daleka droga do odnalezienia wszystkich, niemniej jednak wydaje mi się, że jak na historyka-amatora to i tak udało mi się znaleźć sporo. Poszukiwania trwają…