czwartek, 19 lutego 2015

Po usarsku i po arkabuzersku


W czasie Powstania Chmielnickiego szlachta wielkopolska miała wystawić kilkanaście chorągwi arkabuzerów, które wzięły udział w kampanii piławieckiej. Okazuje się jednak, że nie był to pierwszy raz kiedy region ten miał powoływać pod broń ową nietypową formację. W uchwale sejmiku przedsejmowego województw poznańskiego i kaliskiego w Środzie, datowanej na 31 sierpnia 1627 roku, możemy znaleźć bardzo ciekawą wzmiankę. W obliczu panoszących się na terenach przygranicznych oddziałach z armii duńskiej[1], szlachta z owych województw miała być w gotowości do obrony swoich ziem:
My, obywatele ich[2], wszyscy w gotowości wojennej powinni będziemy być, kto po usarsku, aby miał konia, zbroję, kopiją, pałasz, rusznicę, szablę, [a kto] po arkabuzorsku dwa pistulety, muszkiet albo karabin, pałasz, szablę.
Opis o tyle ciekawy, że arkabuzer nie ma tu na liście ekwipunku zbroi – z drugiej jednak strony konia też nie, więc to akurat żaden argument. Ciekawe jest jednak wyraźne rozróżnienie szabli i pałasza jako odrębnej broni białej, wszak nie zawsze znajdujemy w źródłach taki opis. Zastanawiające jest, że – w odróżnieniu od innych regionów Korony – szlachta nie staje ‘po kozacku’. Zamiast tego mamy właśnie owe ‘po arkabuzersku’, może szlachta wielkopolska uważała się za lepszą od reszty kraju i nie chciała stawać do służby w jakieś podrzędnej formacji? Arkabuzeria bowiem była traktowana jako formacja ‘narodowa’, w komputach stawiano ją obok husarii. Przeszukam jeszcze inne uchwały sejmikowe z początku XVII-wieku, może znajdę kolejne ciekawostki na temat arkabuzerów.



[1] Zaciągi dowodzone przez słynnego kondotiera Ernesta von Mansfelda.
[2] Województw poznańskiego i kaliskiego. 

4 komentarze:

  1. W przypadku husarzy pokusiłbym się o interpretację tego "pałasza" jako koncerza, ale jeśli chodzi o arkabuzerię to jestem "clueless".

    OdpowiedzUsuń
  2. Pałasz w przypadku husarii to może być po prostu pałasz, nie zawsze używano koncerze. Analogicznie w arkabuzerii.

    OdpowiedzUsuń
  3. Tylko na diabła i pałasz, i szabla?

    OdpowiedzUsuń
  4. Tak, pałasz był w takim przypadku używany zamiast koncerza po złamaniu/odrzuceniu kopii.

    OdpowiedzUsuń