W dzisiejszej recenzji wracamy do serii Century of the Soldier 1618-1721, wydawnictwa Helion & Company.
W poprzednich recenzjach sporo narzekałem, zobaczymy jak będzie przy kolejnym
podejściu. Tym razem skierujemy naszą uwagę na wschód, okazją ku temu będzie
praca Borisa Megorsky’ego The Russian
army in The Great Northern War 1700-21. Organisation, Materiel, Training and
Combat Experience, Uniforms. Autor jest niezależnym badaczem, ale i
rekonstruktorem, zajmującym się właśnie epoką Wielkiej Wojny Północnej.
Jak to zazwyczaj najpierw przyjrzymy się strukturze pracy,
żeby potem poświęcić nieco miejsca ogólnym komentarzom na temat treści,
ilustracji, etc. Książka należy do podserii tzw. ‘Culverins’ czyli monografii wydawanych
w miękkiej oprawie, ale zawierających kolorowe plansze. Włącznie z bibliografią
liczy 270 stron.
Po krótkim wprowadzeniu, w którym Autor omawia aktualny stan
badań tematu, przechodzimy do rozdziału pierwszego, omawiającego organizację
armii moskiewskiej. Rozdział ma cztery
podrozdziały:
- o organizacji armii i jej jednostek, gdzie możemy np. znaleźć
strukturę dywizji i regimentów
- o starych jednostkach, przed reformami Piotra: strzelcach,
jeździe bojarskiej, rajtarach, artylerii, Kozakach i lekkiej jazdy (jak Kałmucy
czy Baszkirzy)
- o „nowej armii”, głównie jednostkach piechoty (w tym
gwardii), grenadierach, milicji, dragonach, artylerii i lekkiej jeździe
- o flocie
Drugi rozdział to owe ‘Materiel’, czyli wyposażenie i
uzbrojenie. Mamy tu obszernie omówioną broń białą i palną, a także ekwipunek z
nią związany – podzielone na sekcję dotyczącą piechoty i jazdy. Sporo miejsca
poświęcono artylerii, w tym także oblężniczej. Znaczną część tego rozdziału
stanowi kolejny podrozdział, w którym Autor zajmuje się umundurowaniem.
Znajdziemy tu sekcje o nakryciach głowy, nawet fryzurach (!), a nawet
informacje dotyczące butów i rękawic. Omówiona jest nawet kwestia strojów
występujących wśród marynarzy. W następnym podrozdziale zapoznamy się z
zagadnieniem sztandarów i muzyki wojskowej. Rozdział kończy część opisująca
okręty i wyposażenie marynarki wojennej.
Trzeci rozdział to opis szkolenia i doświadczeń wojennych
armii moskiewskiej tej doby. Sporo miejsce poświęcono podręcznikom wojskowym,
które stosowano w armii – bardzo ciekawe zagadnienie. Kolejna część rozdziału
to przekucie teorii na praktykę, czyli działania wojenne. Autor opisuje taktykę
użycia poszczególnych formacji, w tym artylerii. W następnym podrozdziale
możemy zapoznać się z „małą wojną”, a dwa następne dotyczą działań oblężniczych
i taktyki w działaniach morskich.
Po krótkim podsumowaniu, mamy trzy aneksy:
- pierwszy to dwie mapy, jedna z nich przedstawia mapę środkowej
Europy i operacji armii moskiewskiej w czasie WWP, z zaznaczeniem ważniejszych
bitew. Druga to mapa europejskiej części Rosji, gdzie także znajdziemy
ważniejsze starcia
- drugi aneks to specyficzne kalendarium, wymieniające
wszystkie bitwy i oblężenia w których brała udział armia Piotra I. Przy każdej
mamy podane miejsce, datę i wynik starcia
- trzeci, nader obszerny aneks, to opis mundurów
regimentowych. Poświęcę mu kilka słów przy omawianiu ilustracji
Bibliografia jest obszerna, dzieli się na sekcje: opublikowanych
materiałów źródłowych, opracowań i artykułów. Brak materiałów archiwalnych może
dziwić, jest jednak dobrze uzasadniony przez Autora i, jak się wydaje, nie
wpływa na jakość opracowania tematu.
Co do ilustracji – z reguły jestem dość krytyczny w tej materii,
zwłaszcza jeżeli chodzi o materiały z epoki. Tutaj jednak mamy istny
majstersztyk. 131 ilustracji tu głównie źródła ikonograficzne, pozostała część
to zdjęcia rosyjskich rekonstruktorów historycznych. Autor często odwołuje się
do owych obrazów i tłumaczy ich walory i mankamenty. Do tego mamy obszerne
sekcje ilustracji kolorowych:
- pięć plansz (po trzech żołnierzy każda) autorstwa Nikolaya
Zubkova. Wspaniałe prace, bardzo klimatyczne, mam nadzieję że ten rysownik
częściej będzie dostarczał materiałów do serii
- 14 kolorowych sztandarów ze zbiorów szwedzkich
- 45 kolorowych sztandarów (rysunki z epoki)
- 12 kolorowych sztandarów (współczesne rysunki)
- seria zdjęć ukazujący ekwipunek ze zbiorów rosyjskich
- 44 rekonstrukcje mundurów opisanych w aneksie trzecim, ukazujące
najważniejsze części stroju
Książka jest napisana bardzo sprawnym piórem, czyta się ją
niezwykle przyjemnie, podziwiając erudycję autora. Megorsky prowadzi Czytelnika
pewną ręką, także spokojnie z pracą może się zapoznać ktoś kto dopiero zaczyna swoją
przygodę z tematem. Nie boi się jednocześnie przyznać, jeżeli nie jest w stanie
czegoś potwierdzić źródłowo/ma zbyt mało podstawa do danej teorii. Lekturę
bardzo usprawnia konstrukcja pracy, która może być wzorem dla monografii tego
typu – bardzo przejrzysta, a jednocześnie zbilansowana. Dla czytelnika jak ja,
który nie zna języka rosyjskiego, to niesamowita okazja zapoznania się z bardzo
szczegółowym opisem armii Piotra I. Bardzo ciekawym zabiegiem jest, oprócz
podawania w przypisach oryginalnych tytułów prac i artykułów, tłumaczenie owych
tytułów na angielski. Naprawdę trudno jest mi cokolwiek w tej pracy
skrytykować, może tylko to że chętnie przeczytałbym jeszcze ze 100 stron, tak
mnie wciągnęła.
Rzadko tak bezkrytycznie się zachwycam książką historyczną,
ale naprawdę, jak dla mnie jest to póki co odkrycie roku. Mam nadzieję, że
Boris Megorsky napisze i opublikuje w serii kolejne prace, chętnie się z nim
zapoznam.
Końcowa ocena [według rankingu – trzeba mieć – można mieć – lepiej odpuścić – zdecydowanie unikać]
to, jak widać po recenzji, trzeba mieć. To
naprawdę niezwykle ciekawa praca, rzekłbym obowiązkowa lektura dla zainteresowanych
WWP czy wojskowością rosyjską.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz