Kadrinazi radzi i odradza – cz. XLIII

 

Muszę przyznać, że nawet nie słyszałem o wojnie etiopsko-adalskiej z lat 1529-1543, więc byłem bardzo ciekawy nowego tomu z serii ‘From Retinue to Regiment 1453-1618’. Jeffrey M. Shaw w pracy ‘The Ethiopian-Adal War 1529-1543. The Conquest of Abyssinia’ podjął się dość nietypowego wyzwania, gdyż jest to pierwsza książka w języku angielskim poświęcona temu konfliktowi. W początkowej części książki wspomniał o względnym braku źródeł, gdyż te, które przetrwały do ​​naszych czasów, skupiają się na późnej fazie konfliktu, po przystąpieniu Portugalczyków do wojny po stronie etiopskiej. Dlatego musiał je uzupełnić urywkami informacji znalezionymi w innych, późniejszych źródłach i opracowaniach Zważywszy, że konflikt ten jest stosunkowo mało znany, ważne było umieszczenie go w odpowiednim kontekście, aby zarówno Królestwo Etiopii, jak i Sułtanat Adal przedstawić we właściwym kontekście historycznym i politycznym. Dlatego też pierwsze dwa rozdziały skupiają się na historii regionu od czasów starożytnych do początku XVI wieku, wraz z powstaniem Królestwa Etiopii, nawróceniem kraju na chrześcijaństwo i rolą, jaką odegrał rozwój islamu  w regionie. Widzimy tu także zamorską ekspansję Portugalii, jej początkowe konflikty z Osmanami, a  wreszcie wyłonienie się wśród państw graniczących z Etiopią tak zwanego  się Sułtanatu Adal i jego narastający konflikt z Etiopią. Mamy tu również podstawowe informacje o systemie militarnym Etiopii, który przetrwał bez większych zmian przez kilka stuleci. W tym rozdziale możemy przeczytać więcej o armii Sułtanatu i początkach antyetiopskich dżihadów pod wodzą Ahmada ibn Ibrihima al-Ghazi (Imama Gureya). Ten charyzmatyczny i energiczny sułtan rozpoczął konflikt, walcząc z jednym z najgorszych władców w historii Etiopii, królem Lybne Dyngalem. W kolejnych bitwach armie etiopskie są miażdżone, tracąc tysiące żołnierzy i coraz większe połacie terytorium. Postępuje też islamizacja kraju, a Lybne Dyngal nie potrafi zorganizować swoich sił. Do 1540 roku większość Etiopii znajduje się pod kontrolą sułtana, chociaż widzimy, że stopniowe wyczerpywanie się i erozja pierwotnej armii Adalu prowadzi do zmian w jej szeregach, ponieważ Imam Gurey musiał teraz polegać na wojskach złożonych głównie ze zislamizowanych Etiopczyków. Kolejny rozdział przybliża nam konflikt portugalsko-osmański w regionie, skoncentrowany na obszarach przybrzeżnych. Prowadzi ona do kolejnego rozdziału, kiedy mała 400-osobowa ekspedycja portugalska, pod dowództwem Cristovao de Gamy (czwartego syna Vasco da Gamy), przybywa do Etiopii, by wesprzeć nowego króla Kladiusza/Gelawdewosa (Lybne Dyngel zmarł we wrześniu 1540). Potem opowiadana historia zmienia się w niesamowity wręcz wysiłek militarny Portugalczyków, którzy w 1542 roku w bitwie na równinie Antalo, stawiając czoła 60-krotnie większej armii Adal, odnoszą niesamowite zwycięstwo. Widzimy, jak kluczową rolę odgrywa broń palna w rękach wyszkolonych żołnierzy, chociaż autor nader luźno używa tu określenia muszkiet i arkebuz dla tej samej broni. W ostatnim rozdziale dalej towarzyszymy Portugalczykom w ich walce z Adalami,  da Gama został ranny i schwytany po bitwie pod Woflą, a następnie stracony na rozkaz Imama Gureya. Resztki ekspedycji portugalskiej łączą się z królem Gelawdewosem i jego armią, a w 1543 roku w bitwie pod Wayna Dega  połączone wojska pokonują armię Sułtanatu i zabijają Imama Gureya. Jest to zwycięstwo, które  uratowało Królestwo Etiopii i raz na zawsze zniszczyło potęgę militarną Sułtanatu Adal. Autor następnie pisze o wpływie wojny na Etiopię (do czasów nam współczesnych), ale także o roli Portugalii i Turków w Rogu Afryki.

 Ze względu na niewielką ilość źródeł bardzo trudno było rozpisać się szczegółowo o przebiegu bitew. Shaw często wspomina w tekście, że nawet lokalizacja poszczególnych starć nie jest do końca pewna. Mimo to książka była dla mnie bardzo interesująca, ponieważ obejmuje regionalny konflikt, o których praktycznie nic nie wiedziałem, dodatkowo umieszczając to w kontekście o wiele szerszego konfliktu interesów między światem chrześcijańskim i muzułmańskim w XVI wieku. W tekście jest wiele map, które pomagają śledzić wydarzenia, choć te przedstawiające bitwy są dość uproszczone i nie są tak potrzebne. Jedna z map (na str. 92, ukazująca Europę) ma zresztą nader śmieszną pomyłkę, bo Ryga została przeteleportowana z Inflant gdzieś do Wielkopolski. Książka zawiera liczne czarno-białe zdjęcia przedstawiające stan obecny różnych opisanych miejsca – zamków i znanych pól bitew. Brak jednak nawet prób rekonstrukcji wyglądu żołnierzy z walczących armii.

Ocena w rankingu blogowym [trzeba mieć – można mieć – lepiej odpuścić – zdecydowanie unikać] to zależnie od Waszych zainteresowań trzeba mieć lub można mieć. Ten pierwszy przypadek to dla miłośników historii Afryki, Królestwa Etiopii czy portugalskich podbojów w XVI wieku. Druga ocena to dla miłośników XVI-wiecznej wojskowości, mamy tu bowiem interesujący i egzotyczny konflikt, jednak z braku źródeł aspekt militarny jest często zepchnięty nieco na drugi plan. Generalnie jednak uważam książkę za godną polecenia, właśnie ze względu na niecodzienną tematykę.