Kadrinazi radzi i odradza – cz. XLII

 

Nowa książka z serii „From Retinue to Regiment 1453-1618” to początek nowej ą mini-serii, zatytułowanej „The Tudor Arte of Warre”. W pierwszym tomie Jonathan Davies, opierając się o swoje wieloletnie teoretyczne i praktyczne badania, opisuje działania wojenne w okresie 1485-1558, a więc od panowania króla Henryka VII do królowej Marii I.

Tom podzielony jest na trzy odrębne części. Pierwsza, złożona z pięciu rozdziałów, obejmuje tło polityczne (zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne) epoki, z różnicami wyznaniowymi, konfliktami wewnętrznymi w Anglii, wojnami z Francją i Szkocją. Mamy tu okazję poznać głównych graczy politycznych, monarchów i dowódców armii. Davies zaczyna za panowania Henryka VII, po powrocie do Anglii w 1485 roku, z jego licznymi kampaniami we Francji i Szkocji. Potem mamy krótki okres panowania Edwarda VI, a kończymy objęciem tronu przez Maryję. Co do działań militarnych, mamy tu jeden rozdział poświęcony wyłącznie bitwie pod Bosworth, oparty zarówno na materiałach źródłowych jak i opracowaniach. Kolejny rozdział dotyczy licznych rebelii i buntów w Anglii, takich jak Bunt Ketta i Powstanie Wyatta. Wśród konfliktów z Francją mamy  inwazję z 1513 roku, kampanię Suffolka z 1523 roku, oblężenie Boulogne w 1544 i utratę Calais w 1558. Konflikty szkockie obejmują bitwy pod Flodden, Solway Moss, Ancrum Moor, Pinkie i próby angielskiej okupacji swego rodzaju „strefy buforowej” w Szkocji. Ta część książki jest bardzo ciekawym studium wydarzeń, z dobrym wprowadzeniem w militarną stronę każdego konfliktu i szczegółowym opisem każdej bitwy.

Druga część książki składa się z czterech rozdziałów i obejmuje różne aspekty organizacji, przygotowania i taktyki armii Tudorów. Widzimy ewolucję angielskiej wojskowości, wraz ze zmianami wprowadzonymi w sposobie rozmieszczenia i przygotowania piechoty, kawalerii i artylerii. Opisano również różne formacje armii, od jednostek zawodowych po zagranicznych najemników. Jeden rozdział obejmuje zmiany w rekrutacji i dyscyplinie od średniowiecza do XVI wieku. Znajdziemy tu także próby reform wojskowych, opisy werbunki żołnierzy i tworzenia lokalnej milicji. Bardzo interesujący jest rozdział opisujący zaopatrzenie i przygotowanie armii wraz z kosztami żywności, ekwipunku, transportu i obozów. Duża część tego rozdziału poświęcona jest medycynie wojskowej epoki.

Część trzecia, złożona z sześciu rozdziałów, opisuje broń i wyposażenie armii Tudorów. Mamy tu broń drzewcową piechoty, broń białą jak i różne rodzaje uzbrojenia ochronnego. Słynny angielski łuk ma swój własny rozdział, pełen odniesień do źródeł z epoki, gdzie jednocześnie jest porównywany z bronią palną wprowadzaną z coraz większą częstotliwością na europejskie pola bitewne. Kawaleria, jej wyposażenie, uzbrojenie i różnego rodzaju jednostki również mają swój osobny rozdział. Kolejna dotyczy spraw artylerii, używanej zarówno na polu walki, jak i podczas działań oblężniczych. Fortyfikacje, jako bardzo ważny aspekt działań wojennych Tudorów, zostały omówione w następnym rozdziale. Znajdziemy tu informacje o różnych typach fortyfikacji stosowanych w Anglii i Szkocji oraz o wpływach kontynentalnych na ten aspekt obrony pozycji.

Książka ma także sześć aneksów, obejmujących różne aspekty opisane w książce, od spisu wyposażenia po najważniejsze domy królewskie w Europie. Szczególnie interesująca jest ta pokrywająca szczegółowo (zarówno w tekście, jak i na ilustracjach) słynne ryciny z Cowdray House z kampanii francuskiej Henryka VIII z 1544 roku.

Książce towarzyszą liczne mapy kampanii i bitew, ułatwiające śledzenie wydarzeń w tekście. Znajdziemy tu również wiele czarno-białych ilustracji, niektóre to zdjęcia ocalałej broni i zbroi, a inne to obrazy i rysunki z epoki przedstawiające monarchów, dowódców, żołnierzy i bitwy. Sekcja kolorowa zawierała 19 zdjęć współczesnych angielskich rekonstruktorów wojskowości Tudorów i ich wyposażenia, z bardzo obszernymi komentarzami. Dodatkowo Mats Elzinga narysował sześć  kolorowych flag z epoki.

Jest to bardzo dobrze opracowania książka,  obejmująca wiele aspektów od końca XV do końca XVI wieku. Dobrze pokazuje jak wojskowość angielska i szkocka zmieniała się pod wpływem kontynentalnej wojny, jednocześnie zachowując specyficzne, regionalne ‘smaczki’. Bardzo przypadł mi do gustu styl autora, pełen szczegółów źródłowych, ale jednocześnie często przetykany odniesieniami czy żartami opartymi na jego osobistych doświadczeniach z rekonstrukcji historycznej. Na dzień dzisiejszy to  jedna z najlepszych książek historycznych, jakie miałem okazję przeczytać w 2021 roku, tym bardziej interesująca, że przybliżyła mnie mniej znany okres i region działań wojennych.

Ocena w rankingu blogowym [trzeba mieć – można mieć – lepiej odpuścić – zdecydowanie unikać] to zdecydowanie trzeba mieć. Wydaje mi się że ‘The Tudor Arte of Warre’ może się spodobać zarówno komuś kto szuka wprowadzenia do historii wojskowości Tudorów, jak i dla tych którzy już ‘siedzą’ w temacie, a chcieliby poszerzyć swoją wiedzę.