W zdigitalizowanych zbiorach Biblioteki Kórnickiej znalazłem
wczoraj bardzo obszerną partię materiałów dotyczących wojny o ujście Wisły.
Wśród nich dokument z którym do tej pory nigdy się nie spotkałem. Opisuje on
rozlokowanie wojsk koronnych na kwaterach w 1628 roku na zakończenie kampanii,
czyli już po październiku tego roku. W spisie znajdujemy wszystkie sześć pułków
jazdy „narodowej”, dwa regimenty rajtarii, trzy regimenty piechoty
cudzoziemskiej, trzy freikompanie cudzoziemskie i osiem chorągwi piechoty
polsko-węgierskiej. Lista miejscowości w których znajdowały się oddziały
polskie pozwala w bardzo interesujący sposób prześledzić jak hetman
Koniecpolski rozmieścił swoje wojska, blokując zajętą przez Szwedów Brodnicę. Oczywiście
dokument bardzo mnie zainteresował, pozwoliłem więc podjąć się próby odczytania
go i zidentyfikowania jednostek i miejscowości.
Rozłożenie stanowiska
Woyska J.K.M. [1628 rok]
Pułk J.M.P. Hetmana [Stanisława
Koniecpolskiego] w Działdowie, Olsztynku
i Nidborku[1]
Pułk J.M.P.
Kamienieckiego [Stanisława Potockiego]
w Nowym mieście [Lubawskim], Lubawie, Kurzętniku w Biskupiu[2] i
Lidzbarku
Pułk J.M.P. Halickiego
[Marcina Kazanowskiego] w Biskupstwie
Warmińskim
Pułk J.M.P.
Wojewodzica Bracławskiego [Mikołaja Potockiego] w Grudziądzu, Gardei, w Prabutach i Wsuszu[3]
J.M.P Denoph [Ernest Denhoff] Oberster Leitenant[4]
w Kisielicach
Pułk J.M.P. [Stefana]
Koniecpolskiego w Starogardzie, Nowym[5] i
Skarszewach
Pułk J.M.P. Starosty
Wiskiego [Mikołaja Kossakowskiego] w
Biskupstwie Warmińskim
Rozłożenie Piechoty Niemiecki
Regiment J.M.P
Denoffów [Gerhard Denhoff] w
Kwidzynie, Gniewie, Nowym i w Prabutach
Regiment J.M.P.
Szparów [Gustav Sparre] w Pucku,
Sulicicach[8],
Szymbarku[9],
Iławie, Lubawie, Dambrowie, Olsztynku
Regiment J.M.P
Buthlerów [James Butler] w
Biskupstwie Warmińskim tam gdzie będzie potrzeba
Armata lżejsza [w tym przypadku chodzi o pozostałe jednostki
piechoty, tak cudzoziemskiej jak i polskiej]
P. Kawaler [Mikołaj
Judycki]
P. Roki[10]
[pomiędzy tymi dwoma jednostkami mamy miejsce stacjonowania w Chełmnie, nie wiadomo jednak czy
dotyczy obydwu oddziałów]
P. [Aleksander] Czopowski
P. [Wilhelma] Apelmana przy okrętach
P. [Samuel] Nadolski w Starogardzie
P. [Piotra] Kureckiego z Panem [Albertem] Pepłowskim w Grudziądzu
P. [Mikołaja] Bobiatyńskiego z Panem [Jakubem] Bukowieckim w Nidborku i w Działdowie
P. [Kacper] Śliwnicki z Panem [Stanisławem] Biedrzyckim w Nowym mieście
[1] Nidzicy.
[2] Prawdopodobnie
Biskupiec koło Iławy.
[3] Nieco
dziwny, ale jak sądzę chodzi o Susz. Miejscowość ta zresztą pasuje, jeżeli
sprawdzimy na mapie rozstawienie pułku od Grudziądza do Suszu właśnie.
[4]
Skwadron/regiment rajtarii.
[5] Chodzi
zapewne o Nowe w dzisiejszym powiecie świeckim.
[6] Regiment
rajtarii.
[7] Wieś
Dąbrowa w dzisiejszym powiecie starogardzkim.
[10]
Prawdopodobnie kompania dragonów Andrzeja Ratke lub freikompania piechoty
Davida Rotkiera
Wilhelm (Willem) Appelman,Niderlandczyk, prawdopodobnie wtedy oberst lejtnant również inżynier wojskowy. Walczył w piechocie niemieckiej wInflantach pod Chodkiewiczem, w oblężeniu Smoleńska 1609-1611 w regimencie piechoty niemieckiej Jana Weyhera, podczas "ekspedycji moskiewskiej" królewicza Władysława 1617-1618 szturmował basztę bramną twerską w Moskwie, udział w wojnie chocimskiej 1621 również jako fortyfikator, brał udział w oblężeniu Pucka 1626-1627 jako dowódca kompanii rodzaju "piechoty morskiej" przy okrętach Rzplitej. Nieobecny podczas bitwy pod Oliwą 1627(rana postrzałowa pod Puckiem - utrata oka) w której uczestniczyli jego żołnierze rozlokowani na paru okrętach królewskich.
OdpowiedzUsuńCo do jego rangi – zależy od źródła. Israel Hoppe w swojej kronice nazywa go kapitanem (hauptmannem), tak samo ‘Diariusz wojny w Prusach’ w okresie bitwy pod Gniewem. Jeszcze w 1629 roku, w rachunku sejmowy, jest wspomniany jako kapitan. Z kolei w Diariuszy Królewskiej Komisji Okrętowej jest faktycznie nazwany podpułkownikiem (obersten leutenantem), z tymże możliwe że to był taki trochę honorowy tytuł, jak pułkownicy dowodzący pułkami jazdy polskiej.
UsuńCiekawa rzecz co do owej nieobecności pod Oliwą. Zawsze czytałem o tym, że był chory stąd nie mógł brać udział w bitwie (może i lepiej dla niego). Skąd informacja, że to komplikacja z okresu szturmów na Puck?