poniedziałek, 2 lipca 2018

Kadrinazi radzi i odradza - cz. XVIII



Bitwa pod Białą Górą, która miała miejsce podczas czeskiego okresu Wojny Trzydziestoletniej, jest jednym z najważniejszych wydarzeń w czeskiej historii. W swojej nowej książce z cyklu "Century of the Soldier 1618-1721", zatytułowanej „The battle of the White Mountain 1620 and the Bohemian Revolt, 1618-1622” Laurence Spring oprócz samej bitwy opisuje cały okres buntu czeskiego 1618-1622. Miałem nieco mieszane uczucia po lekturze poprzednich prac tego autora, jednak temat był na tyle ciekawy, że szkoda byłoby nie spróbować.

Pierwszy rozdział obejmuje wprowadzenie do taktyki i wyposażenia stron walczących, po czym czytelnicy mogą przeczytać o organizacji armii: czeskiej, Unii Protestanckiej, imperialnej, katolickiej (głównie bawarskiej), hiszpańskiej i siedmiogrodzkiej.  Następny rozdział dotyczy początkowej fazy wojny: od defenestracji praskiej, przez wybuch buntu, utworzenie armii i pierwszą ofensywę czeską. Trzeci rozdział doprowadzi nas do wyboru Fryderyka na króla Czech, opisując, w jaki sposób ten wybór wpłynął na sytuację i jakie były kolejne działania obu stron w 1619 r. - zakończone bezowocnym oblężeniem Wiednia.

Czwarty rozdział mówi nam o kampanii 1620, z kontrofensywą wojsk katolickich. Autor opisuje tutaj dalsze wydarzenia tego roku, w tym śmierć Dampierre'a podczas kampanii przeciwko Siedmiogrodzianom. Czytelnicy mogą również znaleźć w tym rozdziale informacje o rekrutacji posiłków dla rebeliantów czeskich, w tym regimentu szkocko-angielskiego pułkownika Graya, któremu autor poświęca sporo miejsca. Jesienna kampania, z nędzą i wysokimi stratami które dotknęły obie strony, kończy się się tutaj "wyścigiem do Pragi",  w pobliżu Białej Góry.
Rozdział numer piąty cofa nas nieco do tyłu, koncentrując się na siłach Mansfelda i oblężeniu Pilzna, czyli na jednym z  dodatkowych frontów wojny. Następny rozdział opisuje trzeci front - walki toczące się na Łużycach, wprowadzające Saksonię w wojnę.

Siódmy rozdział jest w końcu wstępem do tytułowej bitwy. Autor przygląda się armiom zaangażowanym w samą bitwę, omawia różne szyki armii (oparte na sprzecznych źródłach) i wspomina nieco o taktyce kawalerii w epoce. Następny rozdział to sama bitwa, z  opisem każdej fazy walki i ostatecznym wynikiem. Ostatni rozdział opisuje następstwa bitwy, w tym krwawą zemstę przeciwko przywódcom rewolty.

Na końcu książki mamy trzy aneksy: pierwsza to lista oficerów (z obu stron) zabitych, rannych i pojmanych podczas bitwy. Druga to bardzo interesująca lista czeskich sztandarów zdobytych przez stronę  katolicką. Trzeci, tzw. "czescy męczennicy", to lista szlachty, rycerzy i mieszczan straconych 21 czerwca 1621 r. w Pradze.

Laurence Spring użył wielu źródeł archiwalnych, dostępnych głównie w brytyjskich archiwach, ale także opublikowanych wcześniej w języku niemieckim (np. relacje naocznych świadków), które do tej pory nie były, o ile mi wiadomo, używane tak w anglosaskich jak i polskich pracach. Zacytował wiele z nich w tekście, pokazując różne punkty widzenia i pozwalając czytelnikom, którzy nie znają języka niemieckiego, na poznanie ich w nieco łatwiejszym (czy może w nieco popularniejszym) języku. Mamy tu jednak jeden poważny błąd, ponieważ autor wciąż używa terminu "Czechosłowacja" (Narodowe Archiwum Czechosłowacji w Pradze), co, jak mogę sobie wyobrazić, musi być naprawdę denerwujące dla wszystkich czeskich czytelników. Dalej mamy solidną bazę opracowań, w tym książek i artykułów w języku niemieckim, czeskim i polskim („Biała Góra” Witolda Biernackiego).

Co do ilustracji,  mamy tu cztery kolorowe tablice z wizerunkami żołnierzy, malowane przez Bruno Mugnai. Możemy tam znaleźć rekonstrukcję 7 różnych żołnierzy (w tym Siedmiogrodzianina w nader dziwną kopią) . Z kolei Mark Allen zajął się rekonstrukcją sztandarów, mamy ich w sumie 12 (z różnych armii).  W głównym tekście możemy znaleźć mnóstwo ilustracji z tego okresu, w tym plany bitew i portrety dowódców.

Oczywiście nie jest to praca pozbawiona wad, kilka rzeczy było dosyć irytujących. Spis regimentów cesarskich to właściwie kopia materiałów opracowanych przez Alphonsa von Wrede, z kolei liczne wzmianki o lisowczykach oparte są głównie o fatalną pracę Gajeckiego i Barana z 1969 roku, mamy więc kuriozalne określenia typu ‘Kozacy i Polacy’. Autor nie najlepiej czuje się w opisach wyposażenia i taktyki armii, widać że stosowne ustępy znalazły się w książce, bo wymaga tego formuła serii. Mimo wszystko  jest to najciekawsza i najlepsza praca Laurence’a Springa którą przyszło mi czytać. Zdecydowanym plusem są tu użyte źródła, autorami których są np. kapłani towarzyszący Maksymilianowi Bawarskiemu w kampanii 1620 roku. Dla zainteresowanych tematyką Wojny Trzydziestoletniej to zdecydowanie pozycja którą warto mieć na półce.

Końcowa ocena [według rankingu – trzeba mieć – można mieć – lepiej odpuścić – zdecydowanie unikać] to trzeba mieć. Jest to jednak ocena głównie dla osób szczególnie zainteresowanych konfliktem który wybuchł w 1618 roku, dla polskiego czytelnika to zdecydowanie ciekawe uzupełnienie wspomnianej już pracy p. Biernackiego.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz