Kiezmark 1627 - nowe ustalenia

Dawno temu (jeżeli patrzeć na historię tego bloga oczywiście) pisałem o starciu pod Kiezmarkiem z 1627 roku. Od tego czasu udało mi się dotrzeć do źródeł z epoki dotyczących jednostek piechoty koronnej walczących w tej bitwie, pora więc na poważne sprostowania. W oryginalnym wpisie wspomniałem o rotach Artura Astona i Gerharda Denhoffa, podając ich etatową liczebność (za Jerzym Teodorczykiem) jako odpowiednio 500 i 200 żołnierzy. Jak to jednak wyglądało naprawdę?

Rota Astona w okresie sierpień 1626-grudzień 1627) wykazuje stan etatowy 350 żołnierzy (liczba taka figuruje w dwóch komputach przedstawionych na sejmie na potrzeby zapłaty żołdu). Z kolei Diariusz Woyny Pruskiey… podaje że w sierpniu 1626 roku oddział ten liczył 500 żołnierzy, taką samą (podejrzanie wysoką) liczbę mamy w Popisie Woiska… z listopada 1626 roku. Oddział brał udział w bitwie pod Gniewem, gdzie poniósł straty (min. przynajmniej 30 rannych od eksplozji prochu 22 września), stąd też stan z listopada to według mnie typowa próba wyłudzenia żołdu (oddział był początkowo opłacany ze szkatuły królewskiej, jako „piechota morska”). Bez wątpienia żołnierze Astona pod Kiezmarkiem walczyli, jeszcze w lutym 1628 roku 12 żołnierzy z tej jednostki powróciło z niewoli szwedzkiej, po wymianie na pochwyconych knechtów szwedzkich. Rota (a właściwie to co z niej zostało) weszła pod koniec 1627 roku w skład regimentu Gerharda Denhoffa.

Rota Gerharda Denhoffa – tutaj mamy do czynienia z największą niespodzianką… oddział ten bowiem nie istniał. Jerzy Teodorczyk dokonał tu bowiem niezwykle twórczego połączenia dwóch rot: Fridricha Denhoffa i Gerharda Frydrychsona (Frydrycha). Pierwsza z nich (być może to właśnie ona walczyła pod Gniewem) liczyła według etatu (zależnie od źródła) 238, 281 lub 316 porcji żołdu (większe liczby mogą dotyczyć okresu po listopadzie 1626 roku, kiedy oddział mógł zostać powiększony przez żołnierzy ze zwiniętych rot). Druga z kolei to 155 żołnierzy (jedno źródło mówi o 150), po zdobyciu Pucka wchodzących w skład garnizonu miasta. Gerhard Denhoff nie dowodził żadną freikompanią piechoty, dostał za to jeszcze w 1626 roku polecenie zaciągnięcia regimentu piechoty, liczącego 3000 żołnierzy. Pod Kiezmarkiem walczyła więc część roty Fridricha Denhoffa (sam dowódca także był tam obecny). Obydwie freikompanie weszły pod koniec 1627 roku (na początku 1628 roku?) w skład regimentu Gustava Sparre; Fridrich Denhoff został oberszterlejtnantem w tej jednostce, a po śmierci Sparre w 1629 roku awansowano go na obersztera.

Niestety wciąż nie jestem w stanie ustalić, jaka część polskiego kontyngentu pochodziła z roty Astona, a jaka z roty Denhoffa. Szwedzi mieli zdobyć w boju dwa sztandary jednostek koronnych. Jeżeli freikompanie Astona i Denhoffa miały tylko po jednej chorągwi w oddziale (a biorąc pod uwagę, że w boju obecni byli obydwaj dowódcy, trudno zakładać, że roty nie miałyby ze sobą sztandarów) to sprawa jest prosta: 2 freikompanie = 2 utracone sztandary. Jeżeli jednak oddziały te były podzielone jeszcze na mniejsze kompanie, a i te z kolei miały własne chorągwie, to sprawa nam się tu niestety gmatwa. Na dzień dzisiejszy nie jestem jednak w stanie ustalić nic nowego w tej materii, tym bardziej że spotkałem się tylko z wizerunkiem jednej z tych chorągwi. Ot, trzeba będzie szukać dalej…