Bitwa pod Górznem - płaskorzeźba w Sklokloster

Wspominałem kiedyś o obrazie olejnym i stiukowej płaskorzeźbie przedstawiających bitwę pod Górznem w 1629 roku, które oglądać można w Skokloster w Szwecji. Do tej pory nie miałem okazji oglądać dokładniejszych zdjęć tych prac – aż do teraz. Maciej Młynarczyk, któremu jestem bardzo wdzięczny za kontakt (pozdrawiam!) skierował mnie na niezwykle interesujący blog szwedzkiego archeologa i osteologa Magnusa Reuterdahla:

http://inventerare.wordpress.com/

Magnus Reuterdahl zamieścił na swoim blogu zdjęcia ze Sklokloster, zezwolił także na zamieszczenie ich w moim kącie.

I would like to thank mr Magnus Reuterdahl for his kind permission for using photo!

Dzięki temu udało mi się także uzyskać lepszej jakości zdjęcia (nie wrzucam ich na blog, bo niestety się nie zmieszczą) dzięki którym można prześledzić nieco detali płaskorzeźby. Niestety nie mam opisu (który zresztą jest w nienajlepszym stanie) jednak bazując na znanych opisach bitwy (niestety tylko szwedzkich) można nieco więcej tu zrekonstruować.

Płaskorzeźba ukazuje wojska szwedzkie po prawej a Polaków po lewej stronie. W zbliżeniu widać niestety, że fragmenty płaskorzeźby uległy uszkodzeniu. W przypadku Szwedów widzimy oddziały piechoty – tylko muszkieterów, z tego oddział na lewym skrzydle (‘na dole’ płaskorzeźby) w szyku rozproszonym w lesie; artylerię na obydwu skrzydłach i liczne oddziały kawalerii. Autor płaskorzeźby zastosował ciekawy zabieg – ukazał rajtarię w szwadronach, zaznaczając ilość kompanii w skwadronie poprzez liczbę sztandarów (gros skwadronów ma cztery kompanie). Kawalerzyści mają szyszaki, widzimy także broń białą przy boku i olstra na pistolety (niektórzy mają pistolety w dłoni). Przed niektórymi oddziałami ukazano trębaczy – ci z kolei są w kapeluszach. Wszyscy piechurzy szwedzcy są ukazani także w kapeluszach, niestety wydaje się to błędem, gdyż w czasie wojny o ujście Wisły przepisowym nakryciem głowy dla wszystkich piechurów były hełmy. Błąd taki jak sądzę wynika z faktu, że płaskorzeźba powstała blisko dwadzieścia lat po bitwie, gdy wygląd szwedzkiej piechoty uległ już zmianie. W centrum szwedzkiego szyku widzimy samotną postać oznaczoną jako FMW – jak słusznie zauważył Artur (pozdrawiam!) jest to feldmarszałek Wrangel, dowodzący w tym starciu armią szwedzką.

Z kolei wśród oddziałów polskich także widzimy działa, piechotę strzelczą i rożne oddziały kawalerii. Kawaleria oznaczona jest podobnie jak Szwedzi – ilość sztandarów nad każdym ‘skwadronem’ ma zapewne oddać liczbę chorągwi/kompanii. Widzimy sporo husarii – nie ma skrzydeł (wszak nie donoszą o nich żadne źródła szwedzkie z tej wojny) za to posiada charakterystyczne kopie, w niektórych oddziałach ukazane nie jak część płaskorzeźby, ale za pomocą metalowych sztyftów – bardzo ciekawy zabieg (dzięki za pomoc Pathi!). Sztyfty oddają pochylenie kopii, widzimy dzięki temu atak husarii z polskiego lewego skrzydła. Inne oddziały kawalerii to jazda kozacka, prawdopodobnie także rajtaria – widzimy jeden taki oddział uwikłany w walkę ogniową (ukazaną jako chmura dymu między wojskami) ze szwedzką rajtarią.

Główne walki widzimy pomiędzy szwedzkim prawym i polskim lewym skrzydłem. Husaria atakuje tu na rajtarów wspartych piechotą i artylerią, walczą ze sobą także wspomniane oddziały rajtarii (czyżby regiment Abramowicza?). Przy walczących możemy zauważyć trupy żołnierzy i koni, sporo polskiej kawalerii ucieka już z pola bitwy, wiele koronnych oddziałów stoi w rezerwie i raczej nie bardzo kwapi się do udziału w walce. Oddajmy jednak honor artyście – pokazał tu i uciekającego Szweda.

Spróbuję uzyskać dostęp do opisu płaskorzeźby, być może i do zdjęcia obrazu – na pewno byłyby przydatne w dalszych badaniach. Niewątpliwie jednak, mimo że są to dzieła powstałe w połowie wieku, mogą być interesującym dodatkiem do (skąpych przecież) informacji na temat bitwy.