Oficerowie 'Lwa Północy' - cz. III

Dodo zu Innhausen und Knyphausen (1583-1636)

Wywodzący się ze Wschodniej Fryzji oficer, jeden z najsłynniejszych oficerów służących w protestanckich armiach Wojny Trzydziestoletniej. Karierę rozpoczął w armii Zjednoczonych Prowincji, już w wieku 20 lat dochrapał się stanowiska kapitana. Po wybuchu Wojny Trzydziestoletniej z wystawionym przez siebie regimentem piechoty wstąpił na służbę ‘Szalonego’ Christiana Brunszwickiego. W przegranej przez protestantów bitwie pod Hochst 20 lipca 1622 roku był zastępcą Christiana, odegrał ważną rolę w zebraniu i reorganizacji rozbitej armii. Brał udział w bitwie pod Fleures 29 sierpnia 1622 roku, kiedy to siły protestanckie Chrystiana i Mansfelda stoczyły krwawy bój z Hiszpanami.

Rok póżniej, 6 lipca 1623 roku, pod komendą Chrystiana znów przyszło Knyphausenowi zmierzyć się z Tillym – tym razem pod Stadtlohn. Zaciekła bitwa znów zakończyła się klęską protestantów, Fryzyjski generał zasłużył się dowodząc strażą tylną. Christian próbował zrzucić winę za klęskę na podkomendnego, domagając się nawet dla Knyphausena kary śmierci.

Dodo znalazł jednak nowego pracodawcę, gdyż do wojny włączył się król Danii, Chrystian IV. Knyphausen wraz ze swoim regimentem piechoty znalazł się pod rozkazami słynnego Mansfelda. 25 kwietnia 1626 roku, w kolejnej klęsce protestantów, bitwie pod Dessau, Knyphausen dostał się do niewoli. Nie przebywał jednak w niej zbyt długo - w 1628 roku widzimy go bowiem w służbie angielskiej, gdzie zaciąga żołnierzy w celu wzięcia udziału w próbie odblokowania La Rochelle.

Wreszcie w 1629 roku widzimy go nareszcie (z punktu widzenia tego tematu oczywiście) w służbie szwedzkiej. Gustaw II Adolf przygotowując się do wyprawy do Niemiec chętnie zaciągał na swoją służbę doświadczonych oficerów protestanckich. Knyphausen zostaje mianowany generałem majorem w armii szwedzkiej, dowodzi także ‘Białym’ regimentem najemnej piechoty niemieckiej. Generał cieszył się dużym zaufaniem króla, który powierzał mu ważne zadania organizacyjne i samodzielną komendę niektórych operacji. Latem 1630 roku na czele 5000 żołnierzy Knyphausen próbował zabezpieczyć linie komunikacyjną pomiędzy Szczecinem i Strzałowem (Straslund). 25 sierpnia, po trwającym dwadzieścia trzy dni oblężeniu, zdobył Wołogoszcz (Wolgast), nie udało mu się jednak zdobyć kolejnej twierdzy znajdującej się w rękach katolików –Greifswaldu.

W czasie kampanii wiosennej 1631 roku Knyphausen na czele 750 żołnierzy (z jego regimentu i ze szkockiego regimentu McKaya) bronił Neu-Brandenburga. Przeważające siły Tillyego 19 marca zdobyły pozycje szwedzkiej, 1/3 żołnierzy Knyphausena zginęła, generał i reszta garnizonu dostali się do niewoli. Wymieniony za przetrzymanych w szwedzkiej niewoli oficerów cesarskich, Knyphausen został w 1632 roku mianowany przez Gustawa II Adolfa komendantem Norymbergii, w owym czasie najważniejszej szwedzkiej bazy operacyjnej.

W czasie krwawej i jakże tragicznej dla Szwedów bitwy pod Lutzen, stoczonej 16 listopada 1632 roku, Knyphausen pełnił funkcję drugiego zastępcy Gustawa II Adolfa, dowodził także drugą (rezerwową) linią centrum armii szwedzkiej. Zimna krew i opanowania generała, wynikające w dużej mierze z jego bogatego doświadczenia wojskowego, w dużym stopniu uratowało armię szwedzką. Zreorganizował zmasakrowane oddziały pierwszego rzutu, zdementował plotkę o śmierci króla (zapewniając że władca jest ‘tylko ranny’), przeprowadził naradę z ks. Bernardem, który objął dowództwo po utracie Gustawa II Adolfa. Knyphausen doradzał odwrót z pola bitwy, chcąc ze swoimi oddziałami osłonić wycofanie wojska. Przegłosowany przez oficerów, którzy tak jak ks. Bernard wciąż mieli nadzieję na zwycięstwo w bitwie, Knyphausen poprowadził rezerwę do kolejnych ataków, tocząc ciężkie boje z centrum armii cesarskiej.

Za zasługi bitewne, w styczniu 1633 roku Knyphausen został mianowany feldmarszałkiem armii szwedzkiej. Na czele weteranów z dawnej armii królewskiej wziął udział w bitwie pod Hessisch-Oldendorf (8 lipca 1633 roku), gdzie wraz z Jerzym ks. Brunszwicko-Luneburskim rozbili cesarską armię w Dolnej Saksonii. W czasie nieudanego oblężenia Hildesheim na początku 1634 roku Knyphausen pokłócił się z Jerzym i odszedł z armii szwedzkiej. Powrócił do niej jednak rok później, na wieść że ks. Jerzy przeszedł na stronę katolików – feldmarszałek miał nadzieję na wyrównanie rachunków. 11 stycznia 1636 roku, dowodząc w zwycięskim starciu pod Haselunen, feldmarszałek zginął na polu walki śmiercią żołnierza.

Mimo że tylko przez kilka lat służył pod komendą Gustawa II Adolfa, uznałem, że warto go uwzględnić w zestawieniu. Niezłomny protestant, mimo uczestnictwa w tylu przegranych kampaniach i bitwach nigdy nie zdradził religii i ideałów w które wierzył. Dobry organizator, ostrożny oficer który starał się oszczędzać życie podkomendnych – czasami z tego powodu oskarżany wręcz o tchórzostwo. W cyklu notek o oficerach szwedzkich nie mogło go jednak zabraknąć, przede wszystkim za postawę pod Lutzen.